کد مطلب:291 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:249
احکام عاریه
(مسأله 2681) «عاریه» عقدی است كه به موجب آن انسان مال خود را به دیگری می دهد تا از آن مجاناً استفاده كند.
(مسأله 2682) لازم نیست در عاریه صیغه بخوانند و اگر مثلاً لباس را به قصد عاریه به كسی بدهد و او نیز به همین قصد بگیرد، عاریه صحیح است.
(مسأله 2683) عاریه دادن چیز غصبی و چیزی كه مال انسان است ولی منفعت آن را به دیگری واگذار كرده ـ مثلاً آن را اجاره داده ـ در صورتی صحیح است كه مالك مال غصبی یا كسی كه آن را اجاره كرده بگوید: «به عاریه دادن راضی هستم».
(مسأله 2684) چیزی را كه منفعت آن مال انسان است، مثلاً آن را اجاره كرده، می تواند عاریه بدهد ولی اگر در اجاره شرط كرده باشند كه خودش از آن استفاده كند، نمی تواند آن را به دیگری عاریه دهد.
(مسأله 2685) اگر دیوانه و بچّه مال خود را عاریه بدهند، صحیح نیست امّا اگر ولیّ بچّه مصلحت بداند كه مال او را عاریه دهد و بچّه آن مال را به دستور ولیّ به عاریه كننده برساند، اشكال ندارد.
(مسأله 2686) اگر در نگهداری چیزی كه عاریه كرده كوتاهی نكند و در استفاده از آن هم زیاده روی ننماید و اتّفاقاً آن چیز تلف شود، ضامن نیست، ولی چنانچه شرط كنند كه اگر تلف شود عاریه كننده ضامن باشد یا چیزی را كه عاریه كرده طلا و نقره باشد، باید عوض آن را بدهد.
(مسأله 2687) اگر طلا و نقره را عاریه نماید و شرط كند كه اگر تلف شود ضامن نباشد، چنانچه تلف شود، ضامن نیست.
(مسأله 2688) اگر عاریه دهنده بمیرد، عاریه گیرنده باید چیزی را كه عاریه گرفته به
[450]
ورثه او بدهد.
(مسأله 2689) اگر عاریه دهنده به گونه ای شود كه شرعاً نتواند در مال خود تصرّف كند ـ مثلاً دیوانه شود ـ عاریه كننده باید مالی را كه عاریه كرده به ولیّ او بدهد.
(مسأله 2690) كسی كه چیزی را عاریه داده، هر وقت بخواهد می تواند آن را پس بگیرد و كسی هم كه عاریه گرفته، هر وقت بخواهد می تواند آن را پس دهد.
(مسأله 2691) اگر ظرف طلا و نقره را برای زینت اتاق عاریه بدهند، اشكال ندارد ولی اگر برای استفاده حرام عاریه بدهند، باطل است.
(مسأله 2692) عاریه دادن گوسفند برای استفاده از شیر و پشم آن و عاریه دادن حیوان نر برای جفتگیری صحیح است. به طور كلی هر چیزی كه بتوان با ابقاء اصلش از آن منتفع شد می تواند عاریه داده شود مشروط بر این كه منفعت آن مشروع و عقلایی باشد.
(مسأله 2693) اگر چیزی را كه عاریه كرده به مالك یا وكیل یا ولیّ او بدهد و آن چیز تلف شود، عاریه كننده ضامن نیست و در غیر این صورت ضامن است، اگرچه مثلاً آن را به جایی ببرد كه صاحب آن معمولاً به آنجا می برده، مثلاً اسب را در اصطبلی كه صاحب آن برای آن درست كرده، ببندد.
(مسأله 2694) اگر چیز نجس را برای خوردن و آشامیدن عاریه دهد، باید نجس بودن آن را به كسی كه عاریه می كند بگوید.
(مسأله 2695) چیزی را كه عاریه كرده، بدون اجازه صاحب آن نمی تواند به دیگری اجاره یا عاریه دهد.
(مسأله 2696) اگر چیزی را كه عاریه كرده با اجازه صاحب آن به دیگری عاریه دهد، چنانچه كسی كه اوّل آن چیز را عاریه كرده بمیرد یا دیوانه شود، عاریه دومی باطل نمی شود.
(مسأله 2697) اگر بداند مالی را كه عاریه كرده غصبی است، باید آن را به صاحبش برساند و نمی تواند به عاریه دهنده بدهد.
(مسأله 2698) اگر مالی را كه می داند غصبی است عاریه كند و از آن استفاده ای ببرد و در دست او از بین برود، مالك می تواند عوض مال را از او یا از كسی كه مال را غصب
[451]
كرده مطالبه كند، و نیز عوض استفاده هایی را كه عاریه گیرنده برده، می تواند از او یا از غاصب بگیرد، و اگر عوض مال یا استفاده آن را از عاریه كننده بگیرد، او نمی تواند چیزی را كه به مالك می دهد از عاریه دهنده مطالبه نماید.
(مسأله 2699) اگر نداند مالی را كه عاریه كرده غصبی است و در دست او از بین برود، چنانچه صاحب مال عوض آن را از او بگیرد، او هم می تواند آنچه را به صاحب مال داده از عاریه دهنده مطالبه نماید، ولی اگر چیزی را كه عاریه كرده طلا و نقره باشد یا عاریه دهنده با او شرط كرده باشد كه اگر آن چیز از بین برود عوضش را بدهد، نمی تواند چیزی را كه به صاحب مال می دهد از عاریه دهنده مطالبه نماید.
(مسأله 2700) اگر چیزی را برای استفاده خاصّی عاریه نماید، استفاده نمودن از آن به نحو دیگر، هرچند متعارف باشد، جایز نیست و اگر تخلّف كند و عین تلف شود ضامن است، بلكه عوض استفاده ها را نیز باید بدهد و اگر چیزی موارد استفاده گوناگون داشته باشد، باید هنگام عاریه نوع استفاده از آن معیّن شود.
(مسأله 2701) عاریه یك چیز به چند شخص معیّن صحیح است ولی عاریه دادن آن به جماعتی كه تعداد آنها معلوم نیست، اشكال دارد.
(مسأله 2702) برای این كه در مورد معیوب شدن یا اتلاف مال، بین طرفین عاریه مشكلی پیش نیاید، بهتر است «عاریه مضمونه» صورت گیرد، یعنی عاریه دهنده به عاریه گیرنده بگوید: «همانطور كه مال خود را به تو سالم دادم، باید سالم تحویل بدهی» و او هم قبول نماید.
(مسأله 2682) لازم نیست در عاریه صیغه بخوانند و اگر مثلاً لباس را به قصد عاریه به كسی بدهد و او نیز به همین قصد بگیرد، عاریه صحیح است.
(مسأله 2683) عاریه دادن چیز غصبی و چیزی كه مال انسان است ولی منفعت آن را به دیگری واگذار كرده ـ مثلاً آن را اجاره داده ـ در صورتی صحیح است كه مالك مال غصبی یا كسی كه آن را اجاره كرده بگوید: «به عاریه دادن راضی هستم».
(مسأله 2684) چیزی را كه منفعت آن مال انسان است، مثلاً آن را اجاره كرده، می تواند عاریه بدهد ولی اگر در اجاره شرط كرده باشند كه خودش از آن استفاده كند، نمی تواند آن را به دیگری عاریه دهد.
(مسأله 2685) اگر دیوانه و بچّه مال خود را عاریه بدهند، صحیح نیست امّا اگر ولیّ بچّه مصلحت بداند كه مال او را عاریه دهد و بچّه آن مال را به دستور ولیّ به عاریه كننده برساند، اشكال ندارد.
(مسأله 2686) اگر در نگهداری چیزی كه عاریه كرده كوتاهی نكند و در استفاده از آن هم زیاده روی ننماید و اتّفاقاً آن چیز تلف شود، ضامن نیست، ولی چنانچه شرط كنند كه اگر تلف شود عاریه كننده ضامن باشد یا چیزی را كه عاریه كرده طلا و نقره باشد، باید عوض آن را بدهد.
(مسأله 2687) اگر طلا و نقره را عاریه نماید و شرط كند كه اگر تلف شود ضامن نباشد، چنانچه تلف شود، ضامن نیست.
(مسأله 2688) اگر عاریه دهنده بمیرد، عاریه گیرنده باید چیزی را كه عاریه گرفته به
[450]
ورثه او بدهد.
(مسأله 2689) اگر عاریه دهنده به گونه ای شود كه شرعاً نتواند در مال خود تصرّف كند ـ مثلاً دیوانه شود ـ عاریه كننده باید مالی را كه عاریه كرده به ولیّ او بدهد.
(مسأله 2690) كسی كه چیزی را عاریه داده، هر وقت بخواهد می تواند آن را پس بگیرد و كسی هم كه عاریه گرفته، هر وقت بخواهد می تواند آن را پس دهد.
(مسأله 2691) اگر ظرف طلا و نقره را برای زینت اتاق عاریه بدهند، اشكال ندارد ولی اگر برای استفاده حرام عاریه بدهند، باطل است.
(مسأله 2692) عاریه دادن گوسفند برای استفاده از شیر و پشم آن و عاریه دادن حیوان نر برای جفتگیری صحیح است. به طور كلی هر چیزی كه بتوان با ابقاء اصلش از آن منتفع شد می تواند عاریه داده شود مشروط بر این كه منفعت آن مشروع و عقلایی باشد.
(مسأله 2693) اگر چیزی را كه عاریه كرده به مالك یا وكیل یا ولیّ او بدهد و آن چیز تلف شود، عاریه كننده ضامن نیست و در غیر این صورت ضامن است، اگرچه مثلاً آن را به جایی ببرد كه صاحب آن معمولاً به آنجا می برده، مثلاً اسب را در اصطبلی كه صاحب آن برای آن درست كرده، ببندد.
(مسأله 2694) اگر چیز نجس را برای خوردن و آشامیدن عاریه دهد، باید نجس بودن آن را به كسی كه عاریه می كند بگوید.
(مسأله 2695) چیزی را كه عاریه كرده، بدون اجازه صاحب آن نمی تواند به دیگری اجاره یا عاریه دهد.
(مسأله 2696) اگر چیزی را كه عاریه كرده با اجازه صاحب آن به دیگری عاریه دهد، چنانچه كسی كه اوّل آن چیز را عاریه كرده بمیرد یا دیوانه شود، عاریه دومی باطل نمی شود.
(مسأله 2697) اگر بداند مالی را كه عاریه كرده غصبی است، باید آن را به صاحبش برساند و نمی تواند به عاریه دهنده بدهد.
(مسأله 2698) اگر مالی را كه می داند غصبی است عاریه كند و از آن استفاده ای ببرد و در دست او از بین برود، مالك می تواند عوض مال را از او یا از كسی كه مال را غصب
[451]
كرده مطالبه كند، و نیز عوض استفاده هایی را كه عاریه گیرنده برده، می تواند از او یا از غاصب بگیرد، و اگر عوض مال یا استفاده آن را از عاریه كننده بگیرد، او نمی تواند چیزی را كه به مالك می دهد از عاریه دهنده مطالبه نماید.
(مسأله 2699) اگر نداند مالی را كه عاریه كرده غصبی است و در دست او از بین برود، چنانچه صاحب مال عوض آن را از او بگیرد، او هم می تواند آنچه را به صاحب مال داده از عاریه دهنده مطالبه نماید، ولی اگر چیزی را كه عاریه كرده طلا و نقره باشد یا عاریه دهنده با او شرط كرده باشد كه اگر آن چیز از بین برود عوضش را بدهد، نمی تواند چیزی را كه به صاحب مال می دهد از عاریه دهنده مطالبه نماید.
(مسأله 2700) اگر چیزی را برای استفاده خاصّی عاریه نماید، استفاده نمودن از آن به نحو دیگر، هرچند متعارف باشد، جایز نیست و اگر تخلّف كند و عین تلف شود ضامن است، بلكه عوض استفاده ها را نیز باید بدهد و اگر چیزی موارد استفاده گوناگون داشته باشد، باید هنگام عاریه نوع استفاده از آن معیّن شود.
(مسأله 2701) عاریه یك چیز به چند شخص معیّن صحیح است ولی عاریه دادن آن به جماعتی كه تعداد آنها معلوم نیست، اشكال دارد.
(مسأله 2702) برای این كه در مورد معیوب شدن یا اتلاف مال، بین طرفین عاریه مشكلی پیش نیاید، بهتر است «عاریه مضمونه» صورت گیرد، یعنی عاریه دهنده به عاریه گیرنده بگوید: «همانطور كه مال خود را به تو سالم دادم، باید سالم تحویل بدهی» و او هم قبول نماید.